GIS و تاریخچه آن
Geografic Information System یا سیستم اطلاعات جغرافیایی مجموعه ای رایانه محور و سازمان یافته از دادهها، روش ها، سخت افزار، نرم افزار و نیروی انسانی متخصص می باشد که به ما اجازه انجام اعمالی مانند: تولید، ذخیره سازی، نمایش، تجزیه و تحلیل، تفسیر و بهنگام رسانی را بر روی داده ها و اطلاعات جغرافیایی در قالب نقشه، گزارش و نمودار می دهد.
دانش GIS یکی از فناوری های نوین جغرافیایی محسوب می شود که با تلفیق لایه های مختلف جغرافیایی (داده های دارای موقعیت مکانی) و لینک نمودن داده های توصیفی مرتبط، امروزه در سطوح مختلف کارشناسی و مدیریتی به ابزاری قدرتمند برای تشکیل بانک های اطلاعاتی، بازیابی و تحلیل اطلاعات مکانی و رقومی تبدیل شده است و دامنه کاربرد این فناوری در حوزه های گوناگونی چون علوم جغرافیایی، شهرسازی، منابع طبیعی، محیط زیست، زمین شناسی، شبکه های انتقال نیرو و انرژی، امور نظامی، ارتباطات و … هر روز بیشتر و گسترده تر می شود و به همین دلیل می توان GIS را یکی از پایه های اصلی تصمیم سازی و تصمیم گیری در عرصه های مختلف مدیریتی و اجرایی به حساب آورد.
انواع داده هادر سیستم اطلاعات جغرافیایی :
۱.دادههای مکانی ۲.داده های توصیفی
- دادههای مکانی: عوارضی که دارای موقعیت مکانی می باشند و به دو فرمت برداری و رستری یا تصویر تقسیم می شوند.
عوارض مکانی موجود در شبکه آب شامل: لوله ها ، منهول ها ، انواع شیر ها ، حوضچه ها ، چاه ها ، مخازن و ...
- داده های توصیفی: اطلاعات و خصوصیات منتسب به داده های مکانی می باشند که در قالب جداولی ذخیره و معمولاً با یک فیلد مشترک به اطلاعات مکانی اتصال می یابند.
کاربردهای عام و خاص GIS در صنعت آب :
کاربردهای عام :
- نمایش و تعیین موقعیت منهول ها و دریچه های آب ، چاه ها و مخازن و ...
- جستجوی اطلاعات مکانی و توصیفی
- اخذ خروجی ها و گزارشهای مختلف از سیستم از قبیل نقشه، نمودار و گراف آماری.
- اندازه گیری فاصله بین دو عارضه، طول و مساحت عوارض و ...
کاربرد های خاص :
- برآورد افت هد هیدرولیکی
- تسهیل در برنامه ریزی توسعه شبکه
- مکان یابی احداث عوارض جدید
- تسهیل در فرآیند نصب انشعابات آب و فاضلاب جدید
- تحلیل حوادث
- انتخاب مسیر بهینه دسترسی به محل وقوع حادثه
- بررسی استعلام حریم و ...
هدف از پیاده سازی GIS در صنعت آب:
هدف اصلی از پیاده سازی GIS، ایجاد SDI ملی صنعت آب به منظور استفاده در فعالیتهای روزانه و کاربردی نمودن آن در تمام واحدهای صنعت آب برای پشتیبانی جهت تصمیم سازی و تصمیم گیریهای مکانمند و بهینه نمودن زمان و هزینه اجرای پروژه های توسعه، اصلاح و بهینه سازی شبکه و نگهداری آن می باشد.
تاریخچه و تکامل GIS
برای اولین بار در اواسط دهه ۱۹۶۰ در ایالات متحده کار بر روی اولین سیستم اطلاعات جغرافیایی آغاز شد. در این سیستم ها عکس های هوایی، اطلاعات کشاورزی، جنگلداری، خاک ، زمین شناسی و نقشه های مربوطه مورد استفاده قرار گرفتند.
در دهه ۱۹۷۰ با پیشرفت علم و امکان دسترسی به فناوری های کامپیوتری و تکنولوژیهای لازم برای کار با داده های مکانی، سیستم اطلاعات جغرافیایی یا (GIS)، برای فراهم آوردن قدرت تجزیه و تحلیل حجم های بزرگ داده های جغرافیایی شکل گرفت.
در دهه های اخیر به سبب گسترش تکنولوژی های کامپیوتری، سیستم های اطلاعات جغرافیایی امکان نگهداری به روز داده های زمین مرجع و نیز امکان ترکیب مجموعه داده های مختلف را به طور مؤثر فراهم ساخته اند.
در ایران، اولین مرکزی که به طور رسمی استفاده از این سامانه را در کشور آغاز کرد، سازمان نقشهبرداری کشور بود که در سال ۱۳۶۹ براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی، عهدهدار طرح بهکارگیری این سامانه شد.
«شورای ملی کاربران سیستمهای اطلاعات جغرافیایی» در دی ماه ۱۳۷۲ تأسیس گردیده است و هدف آن سیاستگذاری، برنامهریزی و هماهنگسازی فعالیتها در زمینه GIS ، تحلیل نیازمندیها و همچنین بهرهبرداری از ظرفیتهای علمی، فنی و نیروی انسانی برای ایجاد و بکارگیری GIS با توجه به وظایف سازمان نقشهبرداری کشور در خصوص ایجاد سیستمهای اطلاعات جغرافیایی ملی است.
روز جهانی GIS :
روز چهارشنبه ی سومین هفته نوامبر (که هفته اطلاع رسانی جغرافیایی نامیده می شود) روز جهانی GIS نامگذاری شده است. روز GIS یک رویداد جهانی می باشد که اولین روز رسمی GIS در سال ۱۹۹۹ برگزار گردید و پایه گذار آن رئیس و موسس شرکت ESRI بنام جک دانجرمند بود. در جهان سازمانهایی که از سامانه اطلاعات مکانی بهره میبرند در این رویداد مشارکت میکنند. در سال ۲۰۰۵ در ۷۴ کشور از سرتاسر جهان با برپایی بیش از ۷۰۰ مراسم، نشست و همایش مختلف، روز GIS را جشن گرفتند. و در سال ۲۰۱۵ بیش از ۹۰ سازمان در سراسر کانادا میزبان برگزاری مراسم روز GIS بودند. کارشناسان، کاربران و شرکت های متخصص در زمینه سامانه های اطلاعات جغرافیایی در کشورهای مختلف در روز GIS با آموزش های عمومی سعی می کنند کاربردهای متعدد این فن آوری پیچیده و مهم را برای گروه های مختلف سنی با زبانی ساده و گویا تشریح کنند.
این رویداد نقش مهمی در ایجاد آگاهی جغرافیایی در سراسر جهان ایفا می کند